Λέσχη Ανάγνωσης Ενηλίκων

Στις 3 Φεβρουαρίου του 2025 έγινε η τακτική συνάντηση των μελών της Λέσχης Ανάγνωσης της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης «Κ. Κούμας» στο Αναγνωστήριο της Βιβλιοθήκης, όπου και συζητήσαμε το βιβλίο του Π. Χατζημωυσιάδη «Νώε». Η νουβέλα αυτή έρχεται από το μέλλον, για να μας αναπαραστήσει πώς θα είναι ο πλανήτης μετά από έναν καταποντισμό, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, που προκάλεσε η ανθρώπινη ύβρη.

Παρακολουθούμε το κεντρικό πρόσωπο που, σαν ένας άλλος σύγχρονος Νώε ή Ροβινσώνας, σε μια αυτοσχέδια βάρκα, παρέα με το σκύλο του, τον Παρασκευά, προσπαθεί να επιβιώσει από την καταστροφή. Σ’ αυτήν την προσπάθεια είναι μόνος. Αυτός ο τρόμος της μοναξιάς, πραγματικής και υπαρξιακής, αποτελεί βασικό πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου. Είναι μια αλήθεια αδυσώπητη που οδηγεί σε έναν αγώνα ατελέσφορο και εν πολλοίς μάταιο.

Η αφήγηση είναι σε πρώτο πρόσωπο δίκην μαρτυρίας και ξεκινά δυο μήνες μετά το καταλυτικό γεγονός του καταποντισμού της πόλης και της ευρύτερης περιοχής και με αναδρομικές αφηγήσεις μας γυρνάει σε περιόδους που η ζωή των ανθρώπων κυλούσε αμέριμνα. Αν και τα σημάδια γι’ αυτό που ερχόταν ήταν εμφανή, σοκάρει η στάση τους, της αδιαφορίας και της παραίτησης. Στη συνέχεια, οι σκηνές «αποκάλυψης» συγκλονιστικές, από τα απομεινάρια της πόλης και των κατοίκων της, από τον αγώνα να διατηρηθούν στη ζωή, υπακούοντας στο ένστικτο της επιβίωσης. Το κεντρικό θέμα, ο καταποντισμός εξαιτίας της οικολογικής καταστροφής, αναπτύσσεται παράλληλα με άλλους καταποντισμούς σε κοινωνικό, πολιτικό, ηθικό επίπεδο.

Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει ως θέμα κι ο χρόνος που για το κεντρικό μας πρόσωπο στην συγκεκριμένη συνθήκη καταποντισμού είναι άχρονος, όπως «η ευθύγραμμη πορεία στο καρδιογράφημα θανάτου». Έτσι καταρρέει μια του ψευδαίσθηση για την ευτυχία που παλιά την απέδιδε ο ήρωάς μας ως «αδιατάρακτη από χρόνο κι ανθρώπους κατάσταση μακαριότητας». Μεγάλη ανατροπή!

Ο κεντρικός ήρωας είχε επιλέξει ως επάγγελμα να γίνει «ιστορητής- αφηγητής» γεγονός που λειτουργεί εν πολλοίς ως περσόνα του ίδιου του συγγραφέα. Ιστορίες αφηγείται κι αυτός, «ως μάγος της πρωτόγονης φυλής που ψέλλιζε ακατάληπτα λόγια χορεύοντας γύρω από το τοτέμ». Ή άλλοτε ήταν «η πεθαμένη γιαγιά τους (του κάθε κοινού), έτσι ,όπως τη θυμούνταν τις νύχτες του χειμώνα δίπλα στην ξυλόσομπα». Τι δύναμη κουβαλούν οι λέξεις! Τα παραμύθια (παραμυθία=παρηγοριά) άλλωστε «έχουν το ελιξίριο της αιώνιας νιότης και της ανυποψίαστης χαράς». Αλλά κι η Ποίηση: «η ανάγκη της εμφανίζεται ακόμη και στα πιο αφιλόξενα μέρη, και μάλιστα μεγαλώνει όσο πιο ακραίες είναι οι συνθήκες».

Όσο οδυνηρό κι αν είναι το ερώτημα που ακολουθεί, ο ήρωάς μας οφείλει να το θέσει: Μήπως όλη αυτή η καταστροφή είναι ένας φυσικός κύκλος που κλείνει για την ανθρωπότητα, όπως οι προηγούμενοι , π.χ. με τους δεινόσαυρους; Εντέλει, σε περίπτωση που ζήσει, αναρωτιέται ο ήρωάς μας τι θα την κάνει τη ζωή του; Θα έβρισκε το νόημα που ψάχνει, θα άλλαζε κάτι; Ή μήπως θα ξανάκανε τα ίδια λάθη; Φοβάται πως «δεν αρκούν οι σεισμοί, οι λιμοί και οι καταποντισμοί για να αλλάξει κάτι. Θα πέφτουμε, θα γλείφουμε τις πληγές μας, θα σηκωνόμαστε και θα ξανακάνουμε τα ίδια λάθη. Τελικά το πιο μεγάλο λάθος ίσως είναι ο ίδιος ο άνθρωπος». Πόσο επίκαιρος ο προβληματισμός για την επανάληψη των λαθών…

«Αυτά τα επιπλέοντα σκουπίδια είναι τα τελευταία ίχνη ενός πολιτισμού που καταποντίζεται για να παραδοθεί στη λήθη του νερού». «Η ποντιζόμενη ανθρωπότης συμπαρασύρει ήδη ολόκληρο τον πολιτισμό, τη γλώσσα, τους θεσμούς, τα μνημεία, την τέχνη, τα…όπλα, τα επιστημονικά εργαστήρια…κάθε άλλη μορφή ζωής» Τι κρατά ακόμη από τον πολιτισμό αυτό; Οι αναφορές σε κείμενα και εκπροσώπους λαμπρούς του ανθρώπινου μεγαλείου ποικίλες. Τον βλέπουμε ακόμη να διατρανώνει την πίστη του στον άνθρωπο σε μια νέα ομολογία Πίστεως, να διαδηλώνει την λατρεία του στον Προμηθέα, για την προσφορά της φωτιάς στην ανθρωπότητα. Καίρια και η αναφορά στον Οιδίποδα που «περιφέρεται ανά τους αιώνες από ήπειρο σε ήπειρο και από χώρα σε χώρα για να δείξει στην ανθρωπότητα τις συνέπειες της ύβρεως». Τελικά, το κείμενο εξελίσσεται σε έναν θρήνο για την τύχη της ανθρωπότητας που παραπαίει και οδηγείται στην αυτοκαταστροφή.

Και η στάση του υποκειμένου; «Ο θάνατος κάνει πάντα μεγαλύτερη την ευεργεσία της ζωής». Έτσι, ενώ φαίνεται κάποια στιγμή να παραιτείται, τελικά αλλιώς αποφασίζει: «Εγώ πάντως απ’ την πλευρά μου δεν μπορώ παρά να συνεχίζω να κωπηλατώ…νιώθοντας τυχερός κάθε φορά που βλέπω μια καινούρια μέρα να ξημερώνει». Αγωνιστική λοιπόν η στάση που μας προτείνει κι όχι στάση παραίτησης, παρά το δυσοίωνο του μέλλοντος. Μια νέα αρχή, μας προτείνει ο νέος Ούτις σε έναν Ου Τόπο, τον νέο τόπο εγκατάστασης. Κι ο ίδιος στον ρόλο πάντα του αφηγητή με χρέος «προς δόξα των ανθρώπων» να ιστορήσει το μέλλον τους.

Προφητικός κι εσχατολογικός ο συγγραφέας, μας βάζει να αναρωτηθούμε: Εμείς ως σύγχρονη κοινωνία πού βρισκόμαστε, άραγε μέσα σ’ αυτόν τον εφιάλτη; Σε ποιο σημείο; Πόσο κοντά είναι μια τέτοια προοπτική; Και τι μπορούμε να πράξομε ώστε έστω και την τελευταία στιγμή να αποτραπεί η καταστροφή;

Ακολούθησε κοπή πίτας σε κέντρο εστίασης της πόλης μας μεταξύ των μελών της ομάδας, όπου και ανταλλάξαμε ευχές για την νέα χρονιά. Τυχερή της βραδιάς αναδείχτηκε η Στέλλα Ζαρκαζιά - Μπάσδρα. Το βιβλίο που αποφάσισε να συζητήσει στη συνέχεια η ομάδα είναι «Η Μπριτ-Μαρί ήταν εδώ» του Fredrik Backman. H επόμενη συνάντηση της ομάδας θα είναι στις 10 Μαρτίου. Μέχρι τότε, να είστε καλά και καλές αναγνώσεις σε όλους!

Η συντονίστρια
Σοφία Χρηστάκη

  • background
  • background